حضرت علی علیه السلام بنابر مشهور، روز سیزدهم ماه رجب، سی سال بعد از عام الفیل، در شهر مکه معظّمه، در میان کعبه الهی دیده به جهان گشود و با نور طلعتش، جهانی تاریک را روشنائی بخشید.
در اولین مرحله‌ای که حضرت رسول صلوات الله علیه، قنداقه این نوزاد مبارک را از مادرش تحویل گرفت، نوزاد با زبان فصیح خواند:
"بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم، قَدْ اَفْلَحَ الْمُؤمِنُونَ الَّذینَ فی صَلوتِهِمْ خاشِعُونَ..." (سوره مؤمنون/ آیه 1) ؛ به نام خداوندی که بخشنده و مهربان است، همانا آن مؤمنینی که در هنگام به جا آوردن نماز، خاشع باشند؛ رستگار و سعادتمند خواهند بود.
حضرت محمّد صلّی الله علیه و آله در مقابل، به او فرمود: یا علی! بدان که مؤمنین به وسیله تو رستگار خواهند شد.
نام: علی (نام آن حضرت به عنوان علیّ مرتضی به ترتیب حروف أبجد: 110، 1450 می‌باشد.) " سَلام اللهِ علیهِ یَوم وُلِدَ، وَ یَوم استُشهدَ و یَوم یُبعثُ حیّا. "
کنیه: ابوتراب، ابو الائمّه، ابوالحسن و ... .
لقب: امیرالمؤمنین، یعسوب الدّین، یعسوب المؤمنین، قائد الغرُّ المحجَّلین، امام المتّقین، سیّد الاوصیاء، اسدالله، مرتضی، حیدر، أَنزع، قَضْم، وصیّ، ولیّ و ... .
پدر: عمران عبدمناف معروف به ابوطالب.
مادر: فاطمه بنت اسد، نوه هاشم، اولین زن هاشمیه‌ای که با مرد هاشمی، ابوطالب ازدواج کرد؛ و چون در پرورش حضرت رسول دخالت داشت، حضرت او را به عنوان مادر خطاب می‌نمود. نسبت امام علی بن ابی طالب، با سی واسطه همانند رسول گرامی اسلام، به حضرت آدم صلوات الله علیهم می‌رسد.
نقش انگشتر: حضرت دارای چهار انگشتر بوده است، که بر هر کدام نقش مخصوصی حکّ شده بود. دربان آن حضرت را سلمان فارسی و قنبر نام برده‌اند.
اولین کسی که به نبوت حضرت رسول صلی الله علیه و آله آورد، علی علیه السلام بود، که در سن هفت سالگی با آن حضرت نماز جماعت خواند.
آن بزرگوار در تمام جنگ‌های زمان حضرت رسول غیر از جنگ تبوک، مشارکت داشت و بیشترین پیروزی‌ها به دست برومند و توانای آن حضرت نصیب اسلام و مسلمین گردید.
طبق نقل ابن عساکر: جنگ بدر توسط امام علی علیه السلام در سن 20 سالگی به نفع اسلام و مسلمین به پایان رسید و نیز مکه توسط حضرتش در سن 28 سالگی فتح گردید. پس از رحلت حضرت رسول صلّی الله علیه و آله جنگ‌هائی بر علیه اسلام و بر علیه آن حضرت توسط منافقین و مخالفین به وقوع پیوست، که مهم‌ترین آنها سه جنگ به نام‌های: جمل، صفّین و نهروان می‌باشد.
جنگ جمل در ماه جمادی الثّانی، سال 36 هجری قمری، با ناکثین، به سرکردگی عایشه، طلحه و زبیر، اتفاق افتاد. [مطابق با آذر ماه، سال 35 شمسی.]
جنگ صفین در ماه ذی الحجه، سال 36 هجری قمری، با مارقین، به سرکردگی معاویه، رخ داد. [مطابق با خرداد ماه، سال 36 شمسی.]
جنگ نهروان در سال 38 هجری قمری [مطابق با اردیبهشت ماه، سال 37 شمسی.]، با قاسطین، به سرکردگی خوارج واقع شد؛ و ایشان حدود چهل هزار نفر بودند، که با نصایح حضرت دوازده هزار نفر آنها توبه کردند و فقط 9 نفرشان از معرکه گریختند؛ و مابقی کشته شدند و از مسلمین نیز تعداد 9 نفر شهید گشت.
و به طور کلی آن حضرت هفتاد و دو مرحله جنگ و مبارزه با مخالفان و دشمنان داشته است. [آمار مذکور طبق جمع بندی صاحب کتاب ارشاد القلوب دیلمی، صفحه 219 می‌باشد.]حضرت در مناسبت‌های مکرّر و مختلف، توسط پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله به عنوان اولین جانشین و خلیفه تعیین و معرفی گردید.
و در نهایت، پس از حجّة الوداع، روز هیجدهم ذی الحجّة، سال نهم قمری [مطابق با دهم فروردین ماه، سال دهم شمسی.]، حضرت در محلی به نام غدیر خم بین مکه و مدینه به طور رسمی مطرح و منصوب به ولایت و خلافت شد.
ولی به علت‌هایی، خلافت ظاهری به دست دیگران افتاد، تا آن که در سال 35 هجری، پس از قتل عثمان مردم با حضرت علی علیه السلام بیعت کردند و این بیعت پنج سال به طول انجامید. امام علی علیه السلام در تمام دوران عمر پر برکتش، بر جمیع علوم و فنون ظاهری و باطنی آشنا و مسلط بود.
معجزات و کرامات بی شماری از آن امام مظلوم، "چه در زمان حیات و چه پس از آن" واقع و صادر گردید، که اکثر دانشمندان شیعه و سنی و بلکه دانشمندان دیگر مذاهب در کتاب‌های مختلف خود ذکر کرده‌اند. آن حضرت در اجرای حقّ و عدالت و قانون، و طرفداری و حمایت از مظلومان و محرومان، همچنین مبارزه با بی عدالتی و برخورد با ظالمان و چپاولگران، قاطع و سختگیر بود. و احادیث بسیاری در شأن و عظمت آن امام مظلوم وارد شده است.
در مدت عمر شریف حضرت بین محدّثین و مورّخین اختلاف است؛ ولی مشهور 63 سال گفته‌اند، که 33 سال همزمان با پیغمبر اسلام صلّی الله علیه و آله 10 سال قبل از بعثت، 13 سال در مکه و 10 سال در مدینه بود و سی سال هم پس از رحلت آن حضرت با تحمل سختی‌ها و مصائب جانکاه به سر برد.
مدت امامت و خلافت واقعی آن امام علیه السلام، که بلافاصله پس از رحلت حضرت رسول صلّی الله علیه و آله شروع شد، سی سال به طول انجامید؛ و خلافت ظاهری و واقعی که پس از قتل عثمان شروع گردید، تنها پنج سال بوده است.
در تعداد فرزندان آن حضرت نیز بین محدّثین و مورّخین اختلاف است، لیکن سیّد محسن امین [ أعیان الشیعه: ج 1، ص 327. ] تعداد اولاد امام علی علیه السلام را 33 نفر پسر و دختر نام برده است.
شهادت و محلّ دفن: حضرت در سال چهلّم هجری [مطابق با یازدهم بهمن ماه، سال 39 شمسی]، صبح جمعه، نوزدهم ماه رمضان، در محراب عبادتِ مسجد کوفه که یکی از چهار مسجد معروف و عظیم القدر است توسّط عبدالرّحمن بن ملجم مرادی؛ و ترغیب زنی به نام قطّامه، به وسیله شمشیر زهراگین ترور شد؛ و شب 21 همان ماه به فیض عُظْمای شهادت نایل گردید. میسّر نگردد به کَس این سعادت به کعبه ولادت، به مسجد شهادت
و پیکر مطهّر و مقدس آن حضرت در نجف اشرف، کنار حضرت آدم و نوح علیهم السلام دفن گردید؛ و قبر آن حضرت توسط حضرت نوح علیه السلام تهیه و آماده شده بود. نماز آن حضرت چهار رکعت است: در هر رکعت پس از قرائت سوره حمد، پنجاه مرتبه سوره توحید خوانده می‌شود.
و بعد از سلام نماز، تسبیح حضرت فاطمه زهراء سلام الله علیها، گفته می‌شود و سپس خواسته‌های مشروع خود را از درگاه خداوند سبحان تقاضا نماید.
منابع:
ناسخ التّواریخ، دلائل الامامة طبری، مناقب ابن شهر آشوب، بحارالانوار، إحقاق الحقّ، کشف الغمّة، إعلام الوری طبرسی، انساب الاشراف، عیون المعجزات شیخ حسین عبد الوهّاب، تهذیب الاحکام شیخ طوسی، مجموعه نفیسه، تاریخ اهل البیت، تذکرة الخواصّ، الفصول المهمّة و ... .]
