خداوند در قرآن می فرماید: « هو الذی جعل لکم الارض ذلولا فامشوا فی مناکبها و کلوا من رزقه و الیه‏ النشور.» قرآن کریم کریم در این آیه کلمه‏ای به کار برده است که قدما در درک لطفش‏ تا حد زیادی عاجز بودند. " ذلول " در اصل لغت عرب به معنی شتر رام‏ است ( حیوان رام، مخصوصا درباره شتر زیاد گفته می‏شود ). ذلول من، یعنی حیوان رام من. البته کلمه " ذلول " که به معنی رام است گو اینکه‏ در اصل به معنای شتر رام است، ولی این کلمه را در غیر مورد شتر هم به‏ کار بردن و معنای مطلق یک شی‏ء رام را قصد کردن

مانعی ندارد. اما در اینجا قرینه‏ای هست که نشان می‏دهد تشبیه بیش از این حرفهاست. می‏فرماید: زمین را برای شما ذلول قرار داد. معلوم می‏شود تشبیه به همان خود ذلول و به همان حیوان است که می‏گوید: " « فامشوا فی مناکبها »". "منکب" آن قسمت از روی شانه انسان و حیوان را می‏گویند که استخوان دست و بازو با پشت متصل می‏شود. این است که در فقه مثلا می‏گویند: مردمی که در شمال و شرق ایران هستند، برای قبله ، ستاره جدی‏ را ( که به آن می‏گویند " جدید "، ستاره قطب را روی منکب راست قرار
بدهند، یعنی اگر طوری بایستند که آن ستاره به این نقطه بخورد، رو به‏ قبله ایستاده‏اند. قرآن در اینجا زمین را به یک حیوان رام و شتر رام‏ تشبیه کرده و می‏گوید: روی منکبهای این حیوان راه بروید. این دلیل است‏ بر اینکه تشبیه مخصوصا به همین حیوان شده است چون کلمه " « فامشوا فی‏ مناکبها »" آمده است.

مقصود این است که از زمین خدا استفاده کنید. " « و کلوا من رزقه " و از رزق پروردگار که در این زمین قرار داده است «بهره ببرید.»" « و جعلنا لکم فیها معایش »" ( اعراف/ 10 ) ( در سوره اعراف است ) ما در زمین برای شما اسباب معیشت و زندگی را قرار داده‏ایم، استفاده کنید از آنچه که در زمین مایه معیشت و روزی برای شما قرار داده‏ایم. و بدانید که‏ اینها همه کارهای حساب‏شده است، تصادفی و اتفاقی نیست که به موجب یک‏ علل اتفاقی قضایا به اینجا رسیده باشد ( افکار مادیین ): یک امر تصادفی‏ و اتفاقی سبب شد که زمین از خورشید جدا شد، بعد یک امر تصادفی و اتفاقی سبب شد که حیات در روی زمین پیدا شد، بعد امر تصادفی دیگر و امر اتفاقی دیگر، بالاخره مجموع این تصادفات و اتفاقات نتیجه‏اش این‏ شده که حالا ما مواجه شده‏ایم با یک سلسله اشیا، این درختها، این میوه‏ها ، این مایه روزی‏های دیگر، این کشتها، گندمها، جوها، خرماها و امثال‏ اینها. اگر ما به صورت یک موجودی خلق شده‏ایم که دارای دندان و معده‏ هستیم، و اگر این میوه‏ها و سایر مواد زمین با ذائقه ما جور درمی‏آید، همه اینها یک سلسله تصادفات است. ولی‏ یک نفر موحد که می‏گوید: " « تبارک الذی بیده الملک و هو علی کل شی‏ء قدیر »" به آنها می‏گوید به نظر شما اینها تصادف و یک کار حساب نشده‏ می‏آید، از نظر شما جدا شدن زمین از خورشید یک امر تصادفی و اتفاقی است‏، ولی از نظر خالق کل، همان چیزی که در چشم شما یک امر تصادفی و اتفاقی‏ است، هیچ‏گونه تصادف و اتفاق نیست، غایت و هدف و غرض «دارد،» یعنی اشیا به سوی یک مقصد حرکت می‏کنند.

پس اصل مقصد آیه این است که آنچه پیش آمده است به تدبیر آن کسی‏ پیش آمده است که " « بیده الملک »" ( چون اول، بحث روی این قضیه‏ بود: « تبارک الذی بیده الملک و هو علی کل شی‏ء قدیر ») و او اینها را خلق کرده است که شما هم در روی زمین از همین نعمتها استفاده کنید، اما بدانید که پایان کار این نیست، « این دنیا» برای شما یک منزل است، یک مدرسه است، یک جایگاه آزمون است ( « لیبلوکم ایکم احسن عملا »).

" « و الیه النشور » " باتوجه به اینکه به سوی او نشر و حشر و بازگشت هست، پس برنامه باید براین اساس تنظیم بشود، یعنی همان‏ مساله " « ایکم احسن عملا »".

نکته‏ای که علمای عصر جدید از این آیه استفاده کرده‏اند این است که‏ می‏گویند: چرا قرآن زمین را به ذلول و حیوان رام تشبیه کرده و بعد هم‏ می‏گوید: روی شانه‏های این حیوان حرکت کنید؟ از نظر قدما معنی ذلول در اینجا این بود که رام است به معنی اینکه ساکن است. با هیئت قدیم‏ ناچار بودند این‏جور بگویند که " خدا زمین را ذلول قرار داد " معنایش‏ این است که خدا زمین را برای شما ساکن قرار داد. قهرا این سوال باقی‏ می‏ماند که برای تشبیه کردن زمین به یک امر ساکن و آرام، آیا چیز دیگری نبود که بیایند به شتر رام و راهوار تشبیه کنند ؟ . . . خداست که این زمین را برای شما یک مرکب سائر و در حال حرکت قرار داد، اما رام و هموار، مثل یک قطار ( البته در مقایسه با مرکوبهای‏ دیگر خودمان ) که در حالی که دارد حرکت می‏کند، شما در آن حرکت می‏کنید. یک هواپیما در یک شرایط خاصی، وقتی که روی خط افقی حرکت می‏کند، انسان حس نمی‏کند که اصلا حرکت می‏کند، شما در آن حرکت می‏کنید در حالی‏ که آن هم حرکت خودش را دارد انجام می‏دهد. گفته‏اند این ( تشبیه زمین به‏ ذلول ) اشاره به حرکت زمین است