نقرس یا Gout بیماری است که خود را با علایم افزایش اسیداوریک خون، التهاب مفصلی دردناک و رسوب کریستال‌های اورات سدیم و سنگ‌های کلیوی اسیداوریکی نشان می‌دهد.

طبق آمار موجود از هر هزار مرد حدود 7 نفر و از هر هزاران زن حدود یک نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند. میزان بروز این بیماری در مردان با میزان اسیداوریک خون ارتباط دارد، بطوری که در اسید اوریک کم‌تر از 7 میلی‌گرم در دسی‌لیتر، این میزان 1/0 و در اسید اوریک بالای 9 میلی‌گرم در دسی‌لیتر، میزان بروز این بیماری به 5 درصد می‌رسد. (عدد طبیعی اسیداوریک در خانم‌ها بین 6 ـ 2.6 و در آقایان 7.2 ـ 3.5 میلی‌گرم در دسی‌لیتر است)

نقرس در اثر تولید بیش از حد یا دفع کم‌ترازحد اسید اوریک (یا هر دو) بوجود می‌آید. از میزان600 تا 700 میلی‌گرم اسید اوریکی که روزانه دفع می‌شود، یک سوم از رژیم غذایی (پورین موجود در مواد غذایی مصرفی) و دو سوم از منابع داخلی بدن حاصل می‌شود.

ده درصد موارد نقرس بر اثر تولید بیش از حد اسیداوریک و 90 درصد آن بر اثر کاهش دفع اسیداوریک است. برخی از داروها و اختلالات و بیماری‌ها هم می‌توانند عامل افزایش غلظت سرمی ‌اسید اوریک باشند. داروهایی که می‌توانند در این زمینه نقش داشته باشند عبارتند از: مصرف طولانی مدت و زیاد داروهای مدر، لوودوپا، اسید نیکوتینیک،‌ پیرازینامید و … . مصرف الکل و مشروبات الکلی نیز از عوامل افزایش اسید اوریک خون می‌باشد.

از اختلالاتی که می‌تواند منجر به افزایش اسیداوریک خون شود می‌توان به لوسمی‌ها (سرطان خون)، لنفوم، نارسایی کلیه، گرسنگی‌های طولانی و مفرط، چاقی، مسمومیت با سرب و … اشاره کرد.

شایع‌ترین علامت بیماری نقرس در کنار افزایش سطح اسیداوریک خون، التهاب مفصلی دردناک است. همان طور که گفته شده معمولا به صورت درد در مفصل اندام تحتانی و در درجه اول انگشت شست پا است که البته سایر محل‌های گرفتاری به ترتیب شیوع بعد از مفصل انگشت شست پا، می‌تواند مچ پا،‌ پاشنه‌ها، زانوها، مچ انگشتان دست‌ها و آرنج باشد.

درمان تغذیه‌ای در بیماری نقرس و افزایش اسید اوریک خون

همانطور که گفته شد، نقرس یک ناهنجاری متابولیسم پورین است که علامت مشخصه آن سطوح غیرطبیعی و بالای اسید اوریک در خون و رسوبات اورات سدیم در بافت‌های نرم و استخوانی نظیر مفاصل و غضروف‌ها و تاندون‌ها است. بنابراین یکی از مهم‌ترین مسایل در رژیم غذایی این بیماری اعمال برخی محدودیت‌ها در پورین رژیم دریافتی، خصوصا در مرحله حاد بیماری می‌تواند باشد.

رژیم محدود از پورین به مثابه یک کمک فرعی برای درمان دارویی جهت کاهش ترشح اسید اوریک تا میزان 200 تا 400 میلی گرم در روز می‌تواند کمک کننده باشد (همان طور که گفته شد حدود 700 ـ 600 میلی‌گرم اسید اوریک از یک فرد عادی روزانه دفع می‌شود) و میزان سطح اوریک را تا یک میلی‌گرم در دسی‌لیتر پایین بیاورد.

در رژیم محدود از پورین، دریافت پورین به حدود 150 ـ 120 میلی‌گرم در مقایسه با دریافت روزانه معمولی آن که عددی بین 600 تا 1000 میلی‌گرم در روز است، محدود می‌گردد. این رژیم به عنوان یک عامل کمکی در بیماری نقرس و سایر ناهنجاری‌های موثر بر متابولیسم پورین تجویز می‌شود و برای پایین آوردن سطح اوریک در بدن طراحی شده است. در این رژیم منابع غذایی سرشار از پورین نظیر جگر، اندام‌های غده‌ای، ماهی و غذاهای دریایی، گوشت، لوبیا، نخود، زردچوبه، قارچ خوراکی، گل کلم و اسفناج با توجه به شرایط بیمار محدود می‌شود. مصرف این غذاها در طی حمله حاد نقرس مجاز نمی‌باشد و هنگامی‌که مرحله حاد فروکش می‌کند فرد مجاز به مصرف یک سهم غذایی 60 گرمی ‌از این غذاها خواهد بود.

بیماران می‌توانند غذاهایی را که اساسا عاری از پورین است به دلخواه مصرف نمایند. این غذاها عبارتند از نان و غلات، شیر و فرآورده‌های لبنی، تخم‌مرغ، میوه‌جات،‌ سبزیجات و نوشیدنی‌های غیر الکلی.

مصرف روزانه پروتئین به حدود 8/0 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن محدود می‌شود (میزان مصرف پروتئین یک فرد عادی حدود 1 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است. مثلا یک فرد 70 کیلوگرمی‌به 70 گرم پروتئین نیازمند می‌باشد). مصرف روزانه گوشت نباید از 120 ـ‌90 گرم بیش‌تر باشد.

برای افزایش دفع اسید اوریک لازم است بیماران رژیم غذایی سرشار از کربوهیدرات (مثل نان، برنج، ماکارونی، غلات و …) و کم‌چربی داشته باشند و خصوصا در وعده‌های شام از خوردن غذاهای سنگین و زیاد پرهیز کنند.

کنترل و حفظ وزن مطلوب برای این بیماران از اهمیت خاصی برخوردار است. بنابراین باید سعی کنند با رعایت رژیم غذایی متعادل و انجام حرکات ورزشی و خصوصا پیاده‌روی وزن خود را در حد ایده‌آل حفظ کنند.

برای رقیق کردن ادرار و تسریع دفع اسید اوریک و پیشگیری از رسوب اورات در کلیه‌ها و تشکیل سنگ‌های کلیوی نوشیدن آب و مایعات به مقدار فراوان برای این بیماران توصیه می‌شود، بطوری که روزانه نوشیدن حدود 3 لیتر مایعات برای این بیماران ضروری و لازم دانسته شده است. بیماران باید از نوشیدن نوشیدنی‌های حاوی الکل اجتناب کنند. زیرا الکل ترشح دفع اورات توسط کلیه‌ها را مهار می‌کند.

در انتها قابل ذکر است که داشتن وزن ایده‌آل و رژیم غذایی مطلوب و مناسب می‌تواند تا حدود زیادی بیماران را از مصرف دارو و عوارض حاصل از بیماری محفوظ نگه دارد