فلسفه عزاداری برای اهلبیت پیامبر صلی الله علیه و آله چیست؟ شکل استاندارد عزاداری به چه صورت است؟ آیا شیوههایی از
عزاداری مثل هروله که در بعضی جاها رایج است صحیح است؟ به نظر شما رویکردی که مردم نسبت به عاشورا و وقایع آن دارند
زیاد احساسی نیست؟ مسأله گریه و عزاداری بر حضرت سیدالشهدا علیه السلام از افضل قربات است و فلسفههای سازنده و
تربیتی متعددی دارد از جمله:
1- توجه به هدف قیام امام حسین علیه السلام که همانا احیای ارزشهای دینی و جلوگیری از انحراف بود.
2- زنده داشتن یاد و تاریخ پرشکوه نهضت حسینی
3- الهامبخش روح انقلابی و ستم ستیزی،
4- پیوند عمیق عاطفی بین امت و الگوهای راستین،
5- اقامه مجالس دینی در سطح وسیع و آشنا شدن تودهها با معارف دینی،
6- پالایش روح و تزکیه نفس،
7- اعلام وفاداری نسبت به مظلوم و مخالفت با ظالم و ... .
اما اصل عزاداری و سوگواری از خود اهلبیت علیهم السلام است. ولی چگونگی آن تا حدود زیادی با شیوههای قومی و ملی عجین شده است و این آمیزش تا زمانی که مشتمل بر خلاف شرع نباشد اشکالی ندارد.
داستان گریه و عزاداری پس از شهادت حضرت امام حسین علیه السلام از سوی امامان علیهم السلام داستان دامنهداری است که به مواردی اشاره میشود:
1- امام سجاد علیه السلام که خود در کربلا شاهد مصائب دردناک امام حسین علیه السلام و یاران فداکار او بود و 23 سال داشت، پس از آن واقعه سوزناک تا زمانی که در قید حیات بودند یعنی مدت 34 سال طبق برخی روایات برای پدر و عزیزان خویش گریه و سوگواری میکرد. (1)
گریههای امام سجاد علیه السلام در سختترین شرایط علاوه بر جنبه عاطفی، یکی از راههای مهم مبارزه و افشاگری بود.
2- امام صادق علیه السلام به ابوهارون مکفوف دستور میدهد مرثیه بسراید و آنگاه که وی مرثیه خود را میخواند مشاهده میکرد که امام سخت گریه میکند. و نیز متوجه میشود که از صدای گریه امام صادق علیه السلام زنانی که پشت پرده حضور داشتهاند صدای خود را به گریه و شیون بلند کردند. (2)
3- امام رضا علیه السلام، دعبل خزایی شاعر را در ایام سوگواری حضرت حسین علیه السلام به حضور میپذیرد به او عنوان یاری دهنده اهلبیت، خوشآمد میگوید و از وی میخواهد در روزهای غم و اندوه اهلبیت؛ یعنی عاشورا در مورد مصایب جد خویش اباعبدالله علیه السلام مرثیه بسراید. (3)
در مورد سینهزنی نیز برخی از منابع تاریخی نشان میدهد که وقتی بنیهاشم برای اولین بار از مدینه به کربلا آمده و با کاروان اسراء در آن مکان برخورد نمودند به رسم عزاداری زنانشان دست به سینه میزدند.(4)
اصل وجود تعزیه و عزاداری برای امام حسین علیه السلام و ائمه اطهار علیهم السلام دارای پشتوانه محکمی از احادیث و روایات معتبر و سیره ائمه اطهار میباشد که اصلا" قابل خدشه نیست . مراسم سوگواری عاشورا، (عزاداری، تعزیهخوانی، مراسم روضهخوانی و ...) از پیش از صفویه در ایران به ویژه خراسان عصر تیموری رواج داشته و کتاب روضة الشهدا از ملا حسین کاشفی (م 910) برای محافل روضهخوانی خراسان تألیف شده بوده است آن هم در روزگاری که هنوز پای شاه اسماعیل به خراسان نرسیده و قزلباشان شیعه در آنجا حضور و نفوذی نداشتند.
در عصر حضور ائمه معصومین و پیامبر اکرم علیهم السلام نیز برگزاری تعزیه برای شهداء و مرحومین امری رایج بوده است که میتوان به برگزاری مراسم عزاداری برای حمزه سیدالشهداء توسط زنان مدینه، برگزاری مراسم عزاداری برای امام حسین علیه السلام توسط کاروان اسرا به مدت سه روز در شام و بعد از برگشتن از شام بر سر قبر مطهر امام حسین علیه السلام در کربلا، و سپس در مدینه اشاره نمود و حتی امامان معصوم علیهم السلام نیز برای عزاداری جدشان هر ساله تشکیل مراسم عزاداری میدادند. (5)
اما سبک عزاداری به فرهنگ هر قومی برمیگردد. به عبارت دیگر تعزیه از مقوله هنر است که ممکن است در آن از موارد مشابه حتی از کشورها و آئینهای دیگر تقلید شود، و این تا جایی که با ارزشها و معارف اسلامی مغایرت نداشته باشد مشکلی ندارد. در عین حال برخی از منابع تاریخی برآنند که نخستین بار زنان بنیهاشم هنگام ورود به کربلا به رسم عزاداری به سینه خود میزدند.
پینوشتها:
1- بحارالانوار، ج 46، ص 108 و 109.
2- کاملالزیارات، ابن قولویه، نقل از ره توشه راهیان نور، ویژه محرم 1376.
3- بحارالانوار، ج 45، ص 257.
4- برای آگاهی بیشتر ر . ک : فلسفه شهادت و عزاداری امام حسین، سید عبدالحسین شرفالدین، مترجم: علی صحت، انتشارات مرتضوی / حماسه حسینی، شهید مطهری، انتشارات صدرا / پیامهای عاشورا، جواد محدثی، انتشارات پیک جلال / عبرتهای عاشورا، سید احمد خاتمی، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی قم/ فرهنگ عاشورا، جواد محدثی، نشر معروف.
5- ر.ک : رسول جعفریان، صفویه از ظهور تا زوال
