فلسفه عزاداری برای اهل‎بیت پیامبر صلی الله علیه و آله چیست؟ شکل استاندارد عزاداری به چه صورت است؟ آیا شیوه‎هایی از

عزاداری مثل هروله که در بعضی جاها رایج است صحیح است؟ به نظر شما رویکردی که مردم نسبت به عاشورا و وقایع آن دارند

زیاد احساسی نیست؟ مسأله گریه و عزاداری بر حضرت سیدالشهدا علیه السلام از افضل قربات است و فلسفه‏های سازنده و

تربیتی متعددی دارد از جمله:

1- توجه به هدف قیام امام حسین علیه السلام که همانا احیای ارزش‏های دینی و جلوگیری از انحراف بود.

2- زنده داشتن یاد و تاریخ پرشکوه نهضت حسینی

3- الهام‎بخش روح انقلابی و ستم ستیزی،

4- پیوند عمیق عاطفی بین امت و الگوهای راستین،

5- اقامه مجالس دینی در سطح وسیع و آشنا شدن توده‏ها با معارف دینی،

6- پالایش روح و تزکیه نفس،

7- اعلام وفاداری نسبت به مظلوم و مخالفت با ظالم و ... .

اما اصل عزاداری و سوگواری از خود اهل‎بیت علیهم السلام است. ولی چگونگی آن تا حدود زیادی با شیوه‏های قومی و ملی عجین شده است و این آمیزش تا زمانی که مشتمل بر خلاف شرع نباشد اشکالی ندارد.

داستان گریه و عزاداری پس از شهادت حضرت امام حسین علیه السلام از سوی امامان علیهم السلام داستان دامنه‏داری است که به مواردی اشاره می‏شود:

1- امام سجاد علیه السلام که خود در کربلا شاهد مصائب دردناک امام حسین علیه السلام و یاران فداکار او بود و 23 سال داشت، پس از آن واقعه سوزناک تا زمانی که در قید حیات بودند یعنی مدت 34 سال طبق برخی روایات برای پدر و عزیزان خویش گریه و سوگواری می‏کرد. (1)

گریه‏های امام سجاد علیه السلام در سخت‏ترین شرایط علاوه بر جنبه عاطفی، یکی از راه‏های مهم مبارزه و افشاگری بود.

2- امام صادق علیه السلام به ابوهارون مکفوف دستور می‏دهد مرثیه بسراید و آنگاه که وی مرثیه خود را می‏خواند مشاهده می‏کرد که امام سخت گریه می‏کند. و نیز متوجه می‏شود که از صدای گریه امام صادق علیه السلام زنانی که پشت پرده حضور داشته‏اند صدای خود را به گریه و شیون بلند کردند. (2)

3- امام رضا علیه السلام، دعبل خزایی شاعر را در ایام سوگواری حضرت حسین علیه السلام به حضور می‏پذیرد به او عنوان یاری دهنده اهل‏بیت، خوش‏آمد می‏گوید و از وی می‏خواهد در روزهای غم و اندوه اهل‏بیت؛ یعنی عاشورا در مورد مصایب جد خویش اباعبدالله علیه السلام مرثیه بسراید. (3)

در مورد سینه‏زنی نیز برخی از منابع تاریخی نشان می‏دهد که وقتی بنی‏هاشم برای اولین بار از مدینه به کربلا آمده و با کاروان اسراء در آن مکان برخورد نمودند به رسم عزاداری زنانشان دست به سینه می‏زدند.(4)

اصل وجود تعزیه و عزاداری برای امام حسین علیه السلام و ائمه اطهار علیهم السلام دارای پشتوانه محکمی از احادیث و روایات معتبر و سیره ائمه اطهار می‎باشد که اصلا" قابل خدشه نیست . مراسم سوگواری عاشورا، (عزاداری، تعزیه‎خوانی، مراسم روضه‎خوانی و ...) از پیش از صفویه در ایران به ویژه خراسان عصر تیموری رواج داشته و کتاب روضة الشهدا از ملا حسین کاشفی (م 910) برای محافل روضه‎خوانی خراسان تألیف شده بوده است آن هم در روزگاری که هنوز پای شاه اسماعیل به خراسان نرسیده و قزلباشان شیعه در آنجا حضور و نفوذی نداشتند.

در عصر حضور ائمه معصومین و پیامبر اکرم علیهم السلام نیز برگزاری تعزیه برای شهداء و مرحومین امری رایج بوده است که می‎توان به برگزاری مراسم عزاداری برای حمزه سیدالشهداء توسط زنان مدینه، برگزاری مراسم عزاداری برای امام حسین علیه السلام توسط کاروان اسرا به مدت سه روز در شام و بعد از برگشتن از شام بر سر قبر مطهر امام حسین علیه السلام در کربلا، و سپس در مدینه اشاره نمود و حتی امامان معصوم علیهم السلام نیز برای عزاداری جدشان هر ساله تشکیل مراسم عزاداری می‎دادند. (5)

اما سبک عزاداری به فرهنگ هر قومی برمی‎گردد. به عبارت دیگر تعزیه از مقوله هنر است که ممکن است در آن از موارد مشابه حتی از کشورها و آئین‎های دیگر تقلید شود، و این تا جایی که با ارزش‎ها و معارف اسلامی مغایرت نداشته باشد مشکلی ندارد. در عین حال برخی از منابع تاریخی برآنند که نخستین بار زنان بنی‎هاشم هنگام ورود به کربلا به رسم عزاداری به سینه خود می‎زدند.

 پی‎نوشت‎ها:

1- بحارالانوار، ج 46، ص 108 و 109.

2- کامل‏الزیارات، ابن قولویه، نقل از ره توشه راهیان نور، ویژه محرم 1376.

3- بحارالانوار، ج 45، ص 257.

4- برای آگاهی بیشتر ر . ک : فلسفه شهادت و عزاداری امام حسین، سید عبدالحسین شرف‏الدین، مترجم: علی صحت، انتشارات مرتضوی / حماسه حسینی، شهید مطهری، انتشارات صدرا / پیام‏های عاشورا، جواد محدثی، انتشارات پیک جلال / عبرت‏های عاشورا، سید احمد خاتمی، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی قم/ فرهنگ عاشورا، جواد محدثی، نشر معروف.

5- ر.ک : رسول جعفریان، صفویه از ظهور تا زوال