با دقّت و جستجو در وضع افراد بد عاقبت می‏توان علّت شقاوت و بدعاقبتی آنان را پیدا کرد که به چند نمونه از آن اشاره می‏کنیم:

تکبّر : دلیل بد عاقبت شدن ابلیس همان روح تکبّر او بود که خدا را نافرمانی کرد وبه آدم سجده نکرد

حبّ دنیا

عشق و علاقه به هر چیزی سبب می‏شود که انسان هنگام جدایی از آن، دچار حالت بغض و خدای ناکرده سوء عاقبت شود، چنانکه امام صادق علیه السلام فرمود: طمع به دنیا، سبب خروج از دین و سوء عاقبت می‏شود. (207) همان گونه که دلیل بدبختی بلعم باعورایی که دعاهایش مستجاب می‏شد این بود که با پیروی از هوا و هوس در دام شیطان افتاد و تحت تأثیر وعده‏های فرعون و دلبستگی به دنیا، پیامبر خدا حضرت موسی را رها کرده و هوادار طاغوت شد و سرانجام به هلاکت رسید. قرآن می‏فرماید: «...فاَتبَعهُ الشّیطان... ولکنّه أخلَد الی الارضِ واتّبَعَ هَواه» (208) شیطان او را بدنبال خود برد و به دنیا و مادّیات دل بست و از هوا و هوس خود پیروی نمود.

گناه

قرآن می‏فرماید: «ثمّ کانَ عاقِبَةُ الّذینَ اَساؤا السُوای أن کذّبوا بَآیاتِ اللّه و کانوا بها یَستَهزِؤن» (209) پایان عمر کسانی که عمل ناروا انجام می‏دهند (و گناهان خود را ناچیز شمرده و به فکر توبه و جبران هم نیستند) آن است که آیات خدا را تکذیب نموده و همه آنها را به باد مسخره می‏گیرند

در روایات متعدّدی سفارش شده است که بعد از هر گناه توبه‏ای داشته باشید، زیرا گناه در روح انسان اثر می‏گذارد که اگر پی‏گیری و برداشته نشود این اثر بیشتر می‏شود تا جایی که تمام دل و روح را عوض می‏کند

عمیق نبودن باورها و اعتقادات

گاهی ایمان افراد بر اساس فکر و یقین و انتخاب و استدلال نیست، بلکه ایمان او سطحی و بی‏اساس است، قهراً چنین گرایش‏هایی زود متزلزل شده و با پیدا شدن کوچک‏ترین مسأله و شکّی ایمانش از دست می‏رود و به قول معروف چیزی که بی‏اساس و سست باشد، با اندک فشاری از هم می پاشد