طبق‌آمارها، تعداد کودکان چاق و یا دچار اضافه وزن هر روز بیشتر می‌شود؛ چرا که از طرفی کودکان زمان کمتری را به ورزش و فعالیت بدنی اختصاص می‌دهند و از طرف دیگر زمان بیشتری به تماشای تلویزیون و یا بازی‌های کامپیوتری می‌پردازند. امروزه خانواده‌ها به‌دلیل گرفتاری‌های روزمره و مشکلات معیشتی، زمان کمتری برای طبخ غذا در منزل صرف می‌کنند و مصرف غذاهای آماده و رستورانی رو به افزایش است. غذاهای کنسرو شده، انواع سوسیس و کالباس و غذاهایی از این قبیل اکنون به‌عنوان بخشی از سبد غذایی خانواده‌ها با هر درآمدی جای گرفته‌اند. اکنون در کشور ما حدود 10 درصد کودکان دو تا پنج ساله و 15 درصد قشر جوان در حدود سن 6 تا 19 ساله اضافه وزن دارند و این در حالی است که کودکان چاق حدود 80 درصد بیشتر خطر ابتلا به چاقی را در بزرگسالی دارند. به‌سادگی می‌توان با تغییر الگوی غذایی و اختصاص زمان بیشتر به ورزش و فعالیت بدنی بر این پدیده قرن حاضر غلبه کرد.

عامل چاقی
چاقی در بزرگسالی به عوامل بی‌شماری بستگی دارد که برخی از آنها عبارتند از:

1) عوامل ارثی مثل چاقی والدین

2) سن شروع چاقی

3) میزان چاقی

4) عوامل محیطی و الگوهای رفتارهای تغذیه‌ای

5) میزان فعالیت بدنی و ورزش

6) نوع شغل و حرفه فرد

با توجه به این موارد باید یادآور شد که به‌وسیله اضافه وزن تا قبل از سن سه سالگی نمی‌توان احتمال بروز چاقی در بزرگسالی را تخمین زد مگر اینکه حداقل یکی از والدین فرزند چاق باشند، اما چنانچه چاقی کودک تا سن شش سالگی ادامه یابد احتمال دوام آن به حدود 50 درصد می‌رسد و جالب آنکه حدود 70 تا 80 درصد از همین کودکان چاق به بزرگسالان چاق تبدیل می‌شوند.

تاثیر اضافه وزن و مشکلات چاقی در کودکان

کودکان مبتلا به چاقی علاوه بر اینکه در خطر ابتلا به بیماری‌هایی از قبیل دیابت، افزایش فشارخون و کلسترول هستند ازنظر روانی نیز به مشکلات عمده‌ای مثل افسردگی و نداشتن اعتماد به نفس دچار می‌شوند اما چاقی باعث بروز اختلالات دیگری نیز می‌شود که برخی از آنها عبارتند از:

1) فشار به مفاصل و استخوان‌ها

2) تنگی نفس در هنگام فعالیت و ورزش

3) اختلالات خوابیدن (خواب نامنظم)

4) مشکلات کبدی (کبد چرب)

5) بیماری‌های قلبی عروقی

6) عوارض پوستی

7) بی‌علاقگی نسبت به شرکت در فعالیت‌های گروهی به‌دلیل ترس از پذیرفته نشدن

عوامل موثر در چاقی کودکان

1) استفاده نکردن از شیر مادر (کودکان باید تا چهار یا شش ماهگی فقط از شیر مادر تغذیه کنند.)

2) مصرف غذاهای آماده و تنقلات به دفعات زیاد

3) بی‌تحرکی

4) استفاده بیش از حد از بازی‌های کامپیوتری و تلویزیون

چگونه می‌توان کودکان چاق را تشخیص داد؟

به‌وسیله اندازه‌گیری رایگان قد و وزن در خانه‌های بهداشت و استفاده از جدول‌های مربوطه که کودک شما را با کودکان هم سن و سال خود می‌سنجد به راحتی می‌توانید چاقی یا لاغری و کفایت رشد قدی و وزنی کودک خود را بسنجید.

در این مراکز هم‌چنین روش‌های تنظیم خانواده و کنترل موالید نیز انجام می‌شود که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند.

عواملی که باید در برخورد با کودکان چاق مدنظر داشت

1) سعی کنید حمایت‌کننده و تشویق‌کننده باشید و هیچ‌گاه از تنبیه و تمسخر استفاده نکنید.

2) سعی کنید عادت‌های خوب غذایی را خود گسترش دهید و به جای میان‌وعده‌های پرکالری و باارزش کم غذایی مثل چیپس، پفک و .... از میوه‌ها، آبمیوه‌ها و شیر استفاده کنید.

3) سعی کنید زمان بیشتری را با خانواده صرف کنید و کودکان را به پارک‌ها و تفریح‌گاه‌ها ببرید.

4) سعی کنید هنگامی که کودک شما گرسنه نیست به اجبار به او غذا ندهید.

5) سعی کنید او را به تمام کردن همه غذایی که برای او کشیده‌اید وادار نکنید.

6) سعی کنید از غذا به‌عنوان پاداش یا عامل تنبیه استفاده نکنید.

7) استفاده از بازی‌های کامپیوتری و تلویزیون را کاهش دهید و فرزندتان را به بازی‌هایی مثل دوچرخه‌سواری، توپ بازی و ... تشویق کنید.

8) به فرزندانتان بیاموزید که تغذیه خوب و مناسب برای رشد کافی و موفقیت‌ آنها لازم است.

9) سعی کنید از تمام افراد خانواده برای به‌وجود آوردن عادات خوب غذایی کمک بگیرید.

10) از افراد متخصص در زمینه تغذیه و رژیم درمانی بهره بگیرید.

چگونه می‌توان کودکان را در به‌دست آوردن عادت‌های غذایی سالم حمایت کرد:

1) با فرزند خود رابطه عاطفی خوبی برقرار کنید و به او بگویید که سلامتی او برای شما مهم است.

2) کودکتان را با هر وزنی بپذیرید و به او اطمینان دهید که دوستش دارید.

3) به حرف‌های او در مورد غذا خوردن و میزان اشتها گوش‌ دهید زیرا طبق بررسی‌ها این کودکان خود می‌دانند که مشکل اضافه وزن دارند و به همین دلیل به حمایت، مراقبت و تشویق والدین نیاز دارند.

4) بهتر است هنگام خرید از سوپرمارکت‌ها، میوه‌ها و آبمیوه‌ها، شیر و غذاهایی از این قبیل را به غذاهایی مثل نوشابه، چیپس و پفک ترجیح دهید تا الگوی رفتاری مناسبی برای فرزندانتان باشید.

5) سعی کنید کمتر از غذاهای رستورانی آماده مثل سوسیس، کالباس، پیتزا و ... استفاده کنید.

6) به کودک خود بیاموزید که خوردن صبحانه به‌عنوان اصلی‌ترین غذای روزانه بسیار مهم است.

7) سعی کنید در میان‌وعده‌ها از میوه‌ها و آبمیوه‌ها استفاده کنید و مصرف غذاهایی مثل چیپس و پفک را کم‌کم کاهش دهید تا الگوی رفتاری مناسبی برای فرزندانتان باشید.

8) سعی کنید در هنگام صرف غذاهای اصلی همگی با هم و در محیطی آرام غذا میل کنید.

میان‌وعده‌های سالم

1) انواع میوه‌ها و آبمیوه‌ها

2) انواع کمپوت‌ها به‌شرط آنکه شربت آنها رقیق باشد.

3) انواع خشکبار مثل برگه زردآلو، انجیر خشک، کشمش (اما در میزان کم)

4) پنیرهای کم‌چرب با نان سبوس‌دار

5) ماست میوه‌ای و کم‌چرب

6) سبزی‌های تازه مثل خیار، گوجه‌فرنگی، کاهو و ...

راه‌های رسیدن به وزن مناسب

1) کنترل رژیم غذایی به کمک مشاوره تغذیه

2) فعالیت بدنی و ورزش

3) تغییر رفتار که خود شامل سه قسمت است

الف) کنترل شخصی (که به‌وسیله آموزش کودک او را مامور مراقبت از خود می‌کنید.)

ب) آموزش صحیح رفتارهای تغذیه‌ای

ج) کنترل محرک‌ها.‌