گیاهان حشره خوار

زندگی گیاهان حشره خوار نوع دیگری از زندگی ناخودزی(هتروتروفی)و حالت خاصی از شکل زیستی است که باید آن را ناخودزیستی ناقص به شمار آورد. زیرا گیاهان حشره خوار در شرایط و محیط مساعد می توانند با داشتن مواد سبزینه ای و ریشه ی کامل مواد لازم را از زمین جذب و عمل فتوسنتز را به خوبی انجام

داده،زندگی اتوتروف کا مل داشته باشند. لذا شکار حشرات برای گیاهان مزبور نوعی استفاده ی بیشتر از مواد غذایی است.بنابراین ادامه ی زندگی این گیاهان فقط به شکار حشرات بستگی ندارد.و یا لااقل این بستگی ارتباطی با زندگی

رویشی گیاه ندارد.آنچه مسلم است پروتئین پیکر حشرات شکار شده به وسیله ی آنزیم های مختلف اندام گیاه حشره خوار تجزیه و اسیدهای آمینه آن به وسیله ی گیاه جذب می گردد.جدار اندام های حشره گیر این گیاهان به خوبی می تواند،مواد حاصل از تجزیه ی حشره ،به خصوص مواد ازت دار حاصل از آن را جذب کند و املاح کانی لازم را از این طریق به دست آورد.

جذب املاح کانی از تجزیه ی حشره با در نظر گرفتن محیط زیست این گیاهان که همیشه در نواحی و خاکهای فقیر از املاح می رویند،و همچنین با توجه به ریشه ی ضعیف آنها که کمتر در خاک توسعه دارند،اهمیت شکار حشره به وسیله ی گیاهان حشره خوار به خوبی معلوم می کند. امروزه در حدود 450 گونه گیاه حشره خوار در جهان وجود دارد که همگی از گیاهان دو لپه ای هستند. 

گیاهان حشره خوار را نسبت به نوع شکار و مکانیسم گرفتار ساختن حشره به سه تیپ تقسیم می کنند. 

1- تیپ دروزرا:گونه های جنس دروزرا که تقریبا در تمام توربزارهای دنیا می رویند،دارای برگ های گرد با رنگ قرمز و دمبرگ دراز هستند.برگها همگی در قاعده ی ساقه طوقه وار قرار داشته،در حاشیه دارای کرک های شعاعی (تانتاکول ها)هستند.کرک های مزبور که نوعی غده های ترشح کننده بوده،دارای رأس متورم آغشته به ماده ی شفاف و چسبناک ،مشابه شبنم هستند و به همین علت نام آن ها را دروزرا از دروزروس یعنی شبنم گرفته شده است.به دروزرا (شبنم خورشیدی)نیز می گویند.که یک اصطلاح فرانسوی است.اندام یا تله ی شکار حشره در دروزرا همان برگ عادی است که کمتر تغیی شکل یافته است.

شکار حشره:

وقتی حشره ای به منظور استراحت یا استفاده از مواد غذایی به تانتاکول ها (رأس کرک ها)یا به مرکز پهنک نزدیک می شود و به شیره ی چسبنده ی رأس تانتاکول ها و یا مایع پهنک می چسبد،حرکات و تکاپوی شدید حشره،برای رهایی سبب ترشح بیشتر شیره ی چسبناک

می شود و با آغشته شدن کامل حشره به مایع مزبور و سلب قدرت پرواز و رهایی از آن دام،به تدریج تانتاکول های حاشیه ی برگ نیز به طرف مرکز پهنک خم می شوند به صورت چنگک،حشره ی گرفتار را به سختی در بر گرفته،از این پس غده های هاضمه ی برگ شروع به ترشح کرده،حشره در شیره ی گوارشی غرق و مواد پروتیدی آن به تدریج هضم و جذب گیاه می شود.

2-تیپ دیونه:گونه های جنس دیونه که به گیاهان مگسخوار نیز موسومند،دارای برگ هایی مشابه دروزرا هستند. پهنک برگ در دیونه ها به وسیله ی زایده ای به دمبرگ که پهن و بالدار است،اتثال داشته،در دو طرف رگبرگ وسطی دارای دو قسمت مساوی است .در سطح پهنک برگ دیونه ها سه دسته از کرک های حساس زیر دیده می شود؛

_کرک های سخت و خشن حاشیه ای که از تضاریس کناره ی برگ ناشی می شوند.

_کرک های حساس،دراز،نوک تیز و معدود که در وسط پهنک قرار داند.

 شکار حشره

وقتی حشره ای به کرک های حساس وسط پهنک برخورد کند،برگ به سرعت تحریک شده،دو قسمت پهنک آن در حول رگبرگ وسطی تا شده،کرک های حاشیه ی برگ با تا شدن پهنک در هم فرو رفته،حشره را در خود محبوس ساخته،راه فرار آن را مسدود می سازند. پهنک تا شده برگ تا پایان گوارش حشره روی هم باقی می مانند.

دسته ی دیگری از گیاهان حشره خوار را گیاهانی نظیر تیره ی نپاتاسه که جنس معروف آن نپانتس با40 گونه ی گرمسیری و استوایی(مخصوص مالزی)است و تیره ی سفالوتاسه با یک گونه ی منحصر به فرد در استرالیا و تیره ی ساراسیناسه که بیشتر گونه های آن در آمریکا می رویند،تشکیل می دهند.برگ در همه ی این گیاهان برای شکار حشره به اشکال کوزه مانند در می آیند.

   3-تیپ نپانتس:در نپانتس برگ ها برای شکار حشره تخصیص یافته اند،دمبرگ در نپانتس به صورت صفحه ی پهنی است که در بیش تر انواع مجهز به رشته یا بند دراز و نخی شکل مانند پیچک مو یا نخود می شود. و حتی مانند آنها می تواند به دور محل و تکیه گاه بپیچد.در انتهای رشته ی نخی شکل برگ نپانتس ها ،اندام شکارکننده ی حشره به نام کوزه (اورن و یا اسیدی)قرار دارد.طول کوزه از 2 تا 30 سانتی متر در انواع مختلف فرق می کند.رنگ کوزه معمولا سبز و غالبا دارای لکه یا خال های قرمز رنگ است.کوزه یا اسیدی در بالی دهانه ی خود دارای سرپوشی است که در یک نقطه به آن لولا شده است.

شکار حشره:

وقتی حشره روی سرپوش یا دهانه ی کوزه می نشیند،به علت وجود شیره در قاعده ی کوزه به تدریج به درون آن جلب می شود.

خروج حشره از داخل اندام کوزه ای آسان نسیت و دیواره ی صاف و لغزان کوزه مانع بالا آمدن حشره می شود و تقلای آن برای رهایی سبب بسته شدن در کوزه به وسیله ی سرپوش و ترشح فراوان شیره ی هاضمه در داخل کوز ه شده،حشره به تدریج در آن غرق می شود.در تمام گیاهان حشره خوار حرکات و تقلای حشره برای رهایی،یک نوع تحریک مکانیکی برای انقباض اندان تله ای است و تماس بدن حشره به منزله ی یک ماده ی آلی سبب ترشح آنزیم های گوارشی می شود.چنانچه به جای حشره با میله ی نازکی دیواره ی اندام کوزه ای مانند تله را در نپانتس تحریک کنیم ،سرپوش بسته خواهد شد.ولی شیره ترشح نخواهد شد.

گروه فناوری-منتظرالقائم