ارزشیابی آموزشی چیست ؟

دهه 50 و 60 میلادی دوران بروز ارزشیابی و مقارن با حرکت کند و بطنی آن بود در این دوران ارزیابی را معادل تحقیق می پنداشتند و ارزشیابی عمدتاً در حیطه سنجش میزان آموخته ها و دستیابی به هدفهای ویژه آموزشی محدود شده بود (صفوی 1364 ص 21 ) تغییرات در جامعه ، تغییر در نظام آموزشی را می طلبید و تغییر در نظام آموزشی مستلزم و منوط به ارزیابی است تا نوع ، کیفیت ، کمیت و چگونگی تغییرات لازم را معیین سازد و راهکارهای مناسب آنرا

ارائه نماید . تعریف گوناگونی از ارزشیابی شده است اما دو تعریف خوب و قابل قبول توسط کرانباخ و بیبای ارائه شده است . کرانباخ ارزشیابی را جمع آوری و کاربر اطلاعات به منظور تصمیم گیری در باره یک برنامه آموزشی تعریف کرده است ( ولف ، ترجمه کیامنش 1371 ) بیبای ارزشیابی را فرایند جمع آوری و تفسیر نظامدار شواهدی می داند که برای قضاوت ارزش در راستای اقدامی معین بکار می رود ارزشیابی جامع دارای ویژگیهایی به شرح ذیل است .

1-   ارزیابی فرایندی کلی است تا جزئی یعنی نتایجی فراهم می آورد که از لحاظ کلیت ، قابل تعمیم به موقعیتهای مشابه با درجه ای از دقا ( و البته خطا ) می باشد .

2-   ارزشیابی فراتر از اهداف مصوب و از پیش تعیین شده است یعنی بدلیل آنکه با وجود اهداف مناسب و کار آمد ، نتایج غیر منتظره و پیش بینی شده در یک برنامه ممکن است بدست آید لذا ارزشیابی مطلوب آنست که فراتر از اهداف مصوب را ببیند و آنها را مطالعه نماید و نتایج مثبت و منفی پیش بینی نشده ، آثار و عوارض فردی ، اجتماعی ، اقتصادی و ... همه می تواند برای یک ارزیاب خبره جالب باشد .

3-   ارزشیابی فراتر از توصیف آنست یعنی ارزشیابی از برنامه آموزشی محدود به توصیف آن نیست بلکه باید به تطابق اهداف با نتایج ، میزان اهمیت و سودمندی نتایج ، زمان و فرصت از دست رفته برنامه ، مقرن به صرفه بودن نتایج حاصل از برنامه آموزشی و ... بپردازد در غیر این صورت شاخه های ساده تر پژوهش مثل زمینه یابی ( پیمتیش )ومطالعات موردی نیز می تواند توصیفی از یک برنامه بدست دهد و نیازی به ارزشیابی نخواهد بود .

4-   ارزشیابی برنامه فراتر ار ارزیابی نتایج برنامه است . یعنی ارزیابی از خود برنامه ، فرایند ه ، روالها ، توالی ها و... دیدگاههای سنتی ارزیابی را محدود به نتایج برنامه می کرد اما دیدگاههای جدید آنرا به فرایند امور و ارزیابی تکوینی بسط داده است .

5-   ارزشیابی برنامه یک ابزار مدیریت است یعنی وسیله ای برای پیشبرد کمی و کیفی کارهاست و خود هدف نیست بلکه وسیله تصمیم گیری مدیران است .

یکی از اصطلاحات که در آموزش و به تبع آن در ارزشیابی بکار می رود کیفیت است واژه کیفیت حداقل در دو سطح در آموزش قابل بررسی است . یک وجه و معنای آن به منزله مفید بوده است یعنی میزان کیفی بودن چیزی به میزان استفاده آن و کاربرد آن در عمل بستگی دارد در نگاه دوم کیفیت در مقابل کمیت بکار می رود . هر چیزی که کمی نباشد کیفی است در واقع کیفیت توعی کمیت است که اندازه گیری و ریاضی نشده است . تعداد فراگیران کمی و علاقه و انگیزه آنها به درس کیفی است برخی از مهمترین جهات تمایز ویژگیهای صفات کمی و کیفی در آموزش ، پژوهش و ارزشیابی در جدول زیر آمده است :