در آزمونهای عملکردی که به آنها آزمونهای واقعی یا اصیل نیز گفته می شود . فرایند ها و فرآورده های یادگیری دانش آموزان و دانشجویان به طور مستقیم سنجش می شوند . در گذشته استفاده از فنون ارزشیابی عملکردی برای سنجش فرایندها و فراورده های یادگیری چندان معمول نبود . اما در سالهای اخیر

استفاده از این شیوه های سنجش و اندازه گیری مورد توجه قرار گرفته است . یکی از دلایل عمده تاکید بر آزمونهای عملکردی در سالهای اخیر ، پیشرفتهای اخیر ، پیشرفتهای تازه در روانشاسی شناختی و تأثیر چشم گیر آن بر جریانهای آموزش و پرورش بوده است .

تعریف آزمون عملکردی

بنا به تعریف ، آزمونهای عملکردی با مهارت سرو کار دارند – مهارت در استفاده ار فرایند ها و شیوه های اجرایی و مهارت در تولید فراوده ها (گرانلاند ، 1988)

ساکس (1997) در رابطه با این آزمونها می گوید " آزمونهای عملکردی از آزمون شونده می خواهند تا به انجام نوعی رفتار اقدام کند ، نه اینکه صرفاً سوالهای را جواب دهد ، لین و گرانلاند (2000) آزمون عملکردی را به عنوان " تکالیفی که دانش آموزان می خواهند تا مسائلی را که در خارج از محدوده کلاسی با اهمیت هستند حل کنند یا به گونه هایی عمل نمایند که به خودی خود دارای اهمیت اند "

انواع آزمونهای عملکردی

ویژگیهای سنجش عملکرد به چهار دسته خلاصه می شود

1-     تاکید بر کاربست : یعنی سنجش اینکه آیا دانش آموز ، علاوه بر دانستن دانش ، می تواند آن را به کار بندد.

2-     تاکید بر سنجش مستقیم : یعنی سنجش هدف آموزشی به صورت مستقیم به عوض غیر مستقیم

3- استفاده از مسائل واقعی : یعنی استفاده از مسائل و موقعیتهایی که در زندگی واقعی یافت می شوند یا شبیه آنها هستند .

4- ترغیب و تشویق تفکر باز : یعنی هدایت دانش آموزان به پیدا کردن راه حلهای مختلف برای مسائل و تشویق آنان به درگیر شدن با مسائل به طور گروهی و کار کردن بر روی آنها برای مدتی طولانی (روزها، هفته ها ، ماهها)

آزمونهای عملکردی یا آزمونهای واقعی بسیار متنوع اند . ما در اینجا چهار نوع مهم آنها را معرفی می کنیم .

1-     آزمون کتبی عملکردی

2-     آزمون شناسایی

3-     انجام عملکرد در موقعیتهای شبیه سازی شده

4-     نمونه کار

آزمون کتبی عملکردی

تفاوت عمده بین آزمون کتبی عملکردی و آزمونهای کتبی این است که در آزمون کتبی عملکردی عمدتاً بر کاربست دانش و مهارت در موقعیتهای عملی یا شبیه سازی شده با موقعیتهای عملی تاکید می شود . در این گونه آزمونهای عملکردی ، یا بازده های پایانی یادگیری سنجش می شوند یا مراحل میانی عملکردی که برای رسیدن به بازده های مطلوب پایانی ضروری هستند مانند استفاده از ابزار ها و دستگاهها .

به عنوان مثال می توان از دانش آموزان و دانشجویان می توان خواست تا یک نقشه آب و هوایی ، یک نمودار ستونی ، طرح مدار برقی ، طرح یک لباس ، یک داستان کوتاه یا نقشه یک آزمایش علمی را بسازند . در این مثالها ، محصول یادگیری که به صورت کتبی ارائه می شود ، هم نتیجه دانش فرد است و هم نتیجه مهارت او و یک مقیاس عملکردی به دست می دهد که به خودی خود ارزشمند است .

آزمون شناسایی

منظور از آزمون شناسایی روشی است برای سنجش توانایی یادگیرنده در تشخیص ویژگیها ، محاسن ، معایب و موارد استفاده امور مختلف .

آزمونهای شناسایی انواع و کاربردهای مختلفی دارند . در بعضی وقتها می توان از یادگیرنده خواست تا یک ابزار یا دستگاه را شناسایی نماید یا کار آن را توصیف کند . در موقعیتهای دیگر می توان یادگیرنده را با مشکلی مواجه ساخت ، مانند یک اتصالی در یک دستگاه برقی و از او خواست تا ابزار ها ، وسایل و شیوه های عملی رفع مشکل را شناسایی کند .

انجام عملکرد در مو قعیتهای شبیه سازی شده

در آزمون شبیه سازی یا انجام عملکرد در موقعیتهای شبیه سازی شده از یادگیرنده خواسته می شود تا در یک موقعیت شبیه سازی شده یا مصنوعی یا خیالی همان اعمالی را انجام دهد که در موقعیتهای واقعی ضروری هستند . برای نمونه ، در تربیت بدنی ، ضربه زدن به یک توپ خیالی ، مشت بازی کردن به طور خیالی ، با انجام حرکات مختلف شنا در بیون از آب در آزمایشگاه یا کارگاه به صورت عملکرد در شغل واقعی شبیه سازی شده است .

نمونه کار

در روش نمونه کار از یادگیرنده خواسته می شود تا اعمالی را انجام دهد که معرف عملکرد واقعی مورد سنجش هستند . بدین لحاظ ، این روش نزدیک ترین روش سنجش به عملکرد واقعی یادگیرنده در محیط طبیعی است .بطور مثال در آزمون رانندگی اتومبیل ، از یادگیرنده خواسته می شود تا طول فاصله ای را که در برگیرنده موقعیتهای مشکل آفرین هستند و فرد رد رانندگی واقعی با آنها رو برو می شود ، اتومبیل رانی کند .