در دنیای امروز ، هدف از آموزش و پرورش آن نیست که دانش آموز با حفظ کردن مطالب درسی و گذراندن امتحان موفقیت بدست آورد . بلکه هدف آن است که دانش آموز بتواند مسایل واقعی زندگی را حل کند . از سوی
دیگر ، ارزش یابی های رایج به این گونه پرسشها پاسخ می دهند « آیا این را می دانی ؟ » در واقع از نتایج این دسته از سنجش ها می توان برای آگاهی از تحقق هدف هایی که به دانستن امور و اندازه گیری اطلاعات به خاطر سپرده شده مربوط می شود ، استفاده کرد . بنابراین برای آگاهی از این که دانش آموز توانایی استفاده از دانش خود را در بکارگیری مسائل واقعی زندگی دارد یا خیر باید به این سوال پاسخ دهد :
« آیا می توانی آن چه را که می دانی مورد استفاده قرار دهی ؟ »
به این گونه از سنجش ها ، سنجش های مبتنی بر عملکرد می گویند .
در این مقاله که از مجلات تکنولوژی آموزشی و آئین نامه جدید ارزشیابی تحصیلی برگرفته شده سعی می کنیم سنجش مبتنی بر عملکرد و روشهای مختلف سنجش و ارزشیابی و پیشرقت تحصیلبی را توضیح دهیم .
دانستن مطلب و توانایی به کار گیری آن در موقعیت های گوناگون ، دو موضوع متفاوت هستند که معلم هنگام آموزش و سنجش باید به آن ها توجه داشته باشد زیرا آن چه دانش آموز در زندگی به آن نیاز دارد تنها دانستن مطالب نیست بلکه توانایی دست یابی به اطلاعات تجزیه و تحلیل ، و تفسیر و بکار بستن صحیح اطلاعات در حل مسائل است .
به مثال زیر توجه کنید :
1 ـ آیا این را می دانی ؟
ـ قسمتهای مختلف یک گیاه را نام ببرید .
2 ـ آیا می توانی آن چه را که می دانی ، مورد استفاده قرار دهی ؟
ـ یک گیاه را به دل خواه انتخاب کنید و قسمتهای گوناگون آن را به دانش آموزان نشان دهی سنجش های مبتنی بر عملکرد « مجموعه ای از راهبرد ها را برای کاربرد دانش ، مهارت و عادات کاری از طریق عمل کردن به تکالیفی که برای دانش آموزان معنی دار و چالش بر انگیز باشد ، فراهم می کنند » این نوع سنجش به معلمان نشان می دهد که دانش آموز چگونه اطلاعات را درک کرده و مورد استفاده قرار دهد ، به علاوه به منظور فراهم کردن تجربه های یادگیری بیشتر برای دانش آموزان در فرایند آموزش استفاده کنند .
مراحل به کار گیری سنجش عملکردی بدین شرح است
1ـ تعیین هدف از سنجش مبتنی بر عملکرد ( یعنی دانش آموز چه مفهوم و دانشی را باید بداند .
2 ـ انتخاب تکلیف یا فعالیت ( یعنی تکلیف یا فعالیت باید برای دانش آموز و روشن و بدون ابهام باشد و منابع موجود باشد و نحوه جمع آوری اطلاعات را به وی گوشتزد کرد )
3 ـ تعریف ملاک های سنجش عملکرد ( یعنی معلم نزد خود باید ملاک هایی را که نشان دهنده موفقیت دانش آموز در انجام تکلیف می باشد را تعیین کند
4 ـ خلق مقیاس درجه بندی توصیفی عملکرد ( بر خلاف شیوه های کنونی سنجش ، سنجش مبتنی بر عملکرد پاسخ درست یا نا درست ندارد بلکه میزان موفقیت دانش آموز را در انجام تکلیف محوله نشان می دهد ) به عنوان مثال :
الف ) تعداد منابع مورد مطالعه
ب ) اعتبار منابع مورد مطالعه
ج ) ارجاع نویسی
د ) منبع نویسی
ه ) نحوه استفاده از منبع
با استفاده از اطلاعات بدست آمده از طریق مقیاس درجه بندی توصیفی عملکرد ، می توانید به صورت ارائه نمره ، رتبه نتیجه را به وی اعلام نمائید .
مطالبی که در بالا به آن اشاره شد یکی از انواع ارزشیابی دانش آموزان می باشد ولی در فرایند یاد دهی ، یادگیری لازم است با توجه به هدف ها ، محتوا و روشهای تدریس از انواع ارزشیابی ( تشخیص ، تکوینی ، مجموعی ، هنجار مرجع ، هدف مرجع ، درونی ، بیرونی ، ملی و ... ) استفاده کرد .
در فرایند ارزشیابی باید استقلال مدرسه و معلم در چارچوب سیاستهای کلی آموزش و پرورش نیز حفظ شود همچنین در هر نوع ارزشیابی باید به تفاوتهای فردی که بین دانش آموزان وجود دارد توجه شود .
از آنجا که آزمونهای ما در مدارس در دو نوبت ( نوبت اول و دوم ) انجام می شود و سهم نمره ارزشیابی تکوینی ( مستمر ) و پایانی هر کدام یک دوم می باشد بنابراین دبیر می تواند از هر نوع ارزشیابی که مد نظر دارد در ارزشیابی های مستمر خود استفاده کرده و نمره ای به عنوان ارزشیابی تکوینی تا 5 روز قبل از برگزاری آزمونهای پایانی به دفتر ارائه دهد در این ارزشیابی ( تکوینی ) دبیران می توانند برای فعالیتهای خارج از کلاس تا 1 نمره این فعالیت را به اولیاء دانش آموزان اختصاص می دهند و مسیر مدرسه باید حداقل یک بار قبل از برگزاری آزمون پایانی این نمرات را به اطلاع اولیاء دانش آموزان برساند نمرات تکوینی اعلام شده برای هر نوبت به دفتر قابل اعتراض نیستند و نمره قطعی تلقی خواهد شد ولی به نمره ارزشیابی پایانی یک فرصت 5 روزه برای اعتراض داده خواهد شد .
در پایان این مقاله به ارتباط کمیسیونهای 4 گانه و جدایی ناپذیر بدون این چهار کمیسیون اشاره خواهیم داشت .
ارزشیابی دانش آموزان باید به عنوان بخش جدایی ناپذیر فرایند یاددهی و یادگیری باشد و نه به عنوان نقطه پایانی آن تلقی شود هدف نهایی ارزشیابی اصلاح و بهبود فرایند یاددهی ـ یادگیری است و نتایج ارزشیابی ها باید در اصلاح برنامه ها و روش ها مورد استفاده قرار گیرد . در ارزشیابی باید تناسب و هماهنگی بین هدفها ، محتوا و روشهای یاددهی ـ یادگیری مربوط به هر درس مورد توجه قرار گیرد . در ارزشیابی باید فناوری های جدید نیز محک زده شود و در ارزشیابی باید تاکید بر روش حل مساله ، زمینه رشد و شکوفایی دانش آموز فراهم گردد .
در پایان ذکر این نکته را لازم می دانم که ارج نهادن به کمیسیونها در هر آموزشگاه وظیفه ای که نخست به مدیر مدرسه واگذار می شود لذا برای اینکه دبیران این آموزشگاه هر چه بیشتر علاقمند به شرکت فعالانه در کمیسیون شدند در برنامه ریزی ابتدایی سال مدیر و معاون این آموزشگاه نیز در این کمیسیونها شرکت نموده و مانند سایرین به جمع آوری اطلاعات و تحقیق در این زمینه می پردازند .
